نکاتی در باب مشروطه. یک

بسم الله

یکی از بزرگ ترین ـ و شاید بزرگ ترین ـ مشکلی که در کار بسیاری از علمای مذهبی و خیرخواه طرفدار مشروطه بوده، خلط ناخواسته ی واژه ها و مفاهیم بوده. این بزرگواران، مفاهیمی را قبول داشتند؛ مثل عدالت، مشورت، مقید بودن حکومت به چیزی جز هوس پادشاه، و... خیلی از این مفاهیم را هم از متون دینی، یعنی قرآن و روایات، برداشت کرده بودند و البته درست هم برداشت کرده بودند. اما این جای کارشان می لنگید که فکر می کردند مثلا حریت (آزادی)، در همه ی فرهنگ و تمدن ها یک معنای واحد دارد... آن ها می دیدند که مثلاً امیرالمؤمنین علیه السلام بارها از عدالت و مساوات سخن گفته اند و مثلاً سیدالشهدا تأکید کرده اند روی حریت. از آن طرف هم می دیدند که آن چه شعار روشنفکران مشروطه خواه ـ که کارشان عمدتاً ترجمه ی سطحی نظرات غربی بوده ـ آزادی، برادری و برابری است. حتماً این علمای متقی به برخی رفتارهای روشنفکران نقد داشته اند؛ ولی شاید نقدشان در این حد بوده که فلان روشنفکر اهل نماز نیست و آن دیگری اهل شراب هم هست. ولی به هر حال در عرصه ی اجتماع همان را می گویند که ما می گوییم... این خلط متأسفانه تا جایی پیش رفته که برخی علمای درجه ی یک آن دوره، در باب مشروطه ـ که خوب یا بد ذاتاً زاده ی غرب است ـ نوشته اند که این مصداق "هذه بضاعتنا ردت الینا" است... یعنی این مال خودمان بوده که غربی ها زودتر آن را از منابع ما استفاده کرده اند. شاید بزرگ ترین آسیب را در ماجرای مشروطه از این جا خوردیم...

پ.ن. متأسفانه این ماجرا هنوز هم ادامه دارد. مثال ساده اش خلط دموکراسی با مرم سالاری است... یا حرف از حقوق بشر اسلامی و...